Complicaties bij diabetes

Als diabetes in het nieuws komt is dat vaak met het noemen van de complicaties. De korte termijn complicaties of de lange termijn complicaties. Vaak hoor je dat mensen reageren met “ooh mijn opa had ook diabetes en daarvan was een been geamputeerd”. Of “mijn moeder had een tante die blind is geworden door de diabetes”. Dit zijn vaak de mensen met diabetes type 2 waarvan gedurende lange tijd niet bekend was dat ze diabetes hadden.

Overlijden

Verder heb je in het nieuws wel eens een verdrietig bericht over iemand die is overleden door de diabetes tijdens het stappen.

Kennis is macht

Lange en korte termijn

Diabetes complicaties kunnen ontstaan op lange en ook op korte termijn. Vooral de lange termijn complicaties zijn de complicaties waar men het meest bang voor is. Dit zijn vaak de complicaties die onherstelbare schade geven.

Omkeerbaar 

De korte termijn complicaties zijn vaak omkeerbaar. We verstaan hieronder de hypoglykemie en hyperglykemie. Ook de ketoacidose hoort bij deze korte termijn complicaties. Een ketoacidose is een complicatie die kan ontstaan uit langdurige hyperglykemie. Toch kunnen op lange termijn deze complicaties ook onherstelbare schade opleveren weten we nu.

Korte termijn complicaties

In deze blog wil ik eerst beginnen met de korte termijn complicaties. Deze zijn soms niet altijd te voorkomen. Maar met handige tips en hulpmiddelen kun je soms voorkomen dat ze heel vaak voorkomen. De korte termijncomplicaties zijn diabetes-gerelateerde verschijnselen die samen gaan met te lage of te hoge bloedglucosewaarden. Als de diabetes sterk is ontregeld heb je te maken met korte termijn complicaties en dit geeft normaal gesproken ook kortdurende klachten. Zoals de symptomen bij een hypoglykemie, een hyperglykemie of een ketoacidose. Als deze symptomen niet op tijd worden herkend of langdurig en veelvuldig voorkomen kunnen ze blijvende schade veroorzaken.

Onderscheid 

We kunnen bij de korte termijn complicaties drie complicaties onderscheiden:

Hypoglykemie

In geval van een hypoglykemie met een bloedglucosewaarde lager dan 4 mmol/l heb je symptomen zoals beven, honger, zweten, bleekheid, hartkloppingen, tintelingen in handen en/of lippen, wazig of dubbelzien, hoofdpijn, verwardheid en wisselend humeur (prikkelbaar). Als het langer duurt kun je ongecontroleerde bewegingen maken en kun je niet meer concentreren. Bij extreem lage bloedglucosewaarde kun je zelfs in een hypoglykemisch coma raken. Deze klachten verdwijnen na het innemen van snelle koolhydraten zoals drinken met 20 gram koolhydraten of druivensuiker.

Inzicht 

Mensen, vooral bekenden, hebben nogal eens sneller door dat je een hypoglykemie hebt, dan dat je dit zelf doorhebt. Als je alleen bent is inzicht in jouw diabetes essentieel om de kans op hypoglykemie te verlagen. Inzicht in je diabetes, je lijf en reactie op diverse activiteiten en/of omstandigheden kunnen je helpen om adequater te reageren op een hypoglykemie.

Ervaring 

Zelf heb ik de afgelopen 44 jaar regelmatig een hypoglykemie ervaren. Ik vind het nemen van een kop thee het prettigst om mijn hypoglykemie op te lossen. Vroeger was ik in staat om tijdens een hypo ongecontroleerd een suikerpot te vullen met wat heet water en dit op te drinken. De zogenaamde sugarrusch die je aanzet tot ongecontroleerd suikers te eten. Tegenwoordig weet ik me te beperken om 4 of 5 klontjes suiker in mijn thee te doen (deze bestaan meestal uit 5 of 4 gram suiker). Als je voor jezelf kunt bepalen hoeveel koolhydraten jij nodig hebt in geval van een hypoglykemie ben je voorbereid. Op het moment dat je een hypoglykemie hebt weet je meestal nog wel te herinneren hoe je dit het beste doet. In mijn geval dus 4 of 5 klontjes suiker in de thee. Deze manier helpt mij om geen suikerkick te hebben, dus de behoefte om de suikerpot leeg te eten.

Insulinepomp

De laatste jaren maak ik ook gebruik van een andere techniek als ik merk dat mijn bloedglucosewaarde naar een te lage waarde zakt. Ik zet bij een alarm of als ik bijvoorbeeld een activiteit ga ondernemen mijn insulinepomp uit of op een lagere basaalstand. Ook deze manier om te dealen met (bijna) te lage bloedglucosewaarden heb ik van te voren bepaald en eventueel ook in overleg met de zorgverlener. 

Noodgeval

Hyperglykemie

De symptomen bij een hyperglykemie, een bloedglucosewaarde hoger dan 10mmol/l zijn in het begin vooral mild zoals vermoeidheid, prikkelbaarheid en slecht zicht. Wordt je bloedglucosewaarde hoger dan ervaar je dezelfde als bij de diagnose van diabetes, dorst, veel plassen, vermoeidheid, jeuk en infecties (urinewegen). Je zult echter merken dat je lichaam aan een langdurig hogere bloedglucosewaarde gewend raakt. De symptomen zul je dan vaak niet bij 10mmol/l al waarnemen. Als de bloedglucosewaarde verder stijgt zul je deze symptomen wel meer en meer herkenen.

Overleg

Bespreek met jouw zorgverlener wat je kunt doen in geval van een hyperglykemie. Dit is vaak afhankelijk van de situaties waardoor de hyperglykemie is ontstaan. Door dit van te voren te bespreken heb je een handleiding beschikbaar hoe hiermee om te gaan.

KetonenKetoacidose

Ketoacidose is een zeer ernstige ontregeling, je lichaam is dan aan het verzuren. Dit kan ook gevaarlijk zijn. Overleg met je zorgverlener wat je moet doen in geval van een ketoacidose. 

Ketonen 

Als er insulinetekort is in het lichaam komt de glucose als brandstof niet in de spieren terecht. Daarom zal het lichaam op zoek gaan naar andere energieleveranciers. Dit gebeurt door het afbreken en verbranden van vetten. Bij dit proces komen ketonen, dit zijn de afbraakproducten van vetten, in het bloed terecht. Deze ketonen geven ook de zo kenmerkende adem met aceton-geur. 

Insuline-afhankelijk

Bij diabetes type 1 is er een grotere kans op een ketoacidose dan bij diabetes type 2. Dit komt omdat je bij type 1 volledig afhankelijk bent van de insulinetoediening om de glucose in het lichaam op de plaats van bestemming te brengen. Als er geen of onvoldoende insuline beschikbaar is kan de bloedglucosewaarde snel oplopen. Dit kan bijvoorbeeld in geval van ziekte of als er geen insuline wordt toegediend. 

Lange termijn Complicaties

Het blijkt dat de meeste lange termijn complicaties ontstaan zonder duidelijke klachten. Het lijkt erop dat regelmatige controle van de diabetes-regulatie erg belangrijk is. Je herkent de complicaties dan in een vroeger stadium. Op dat moment is het vaak nog mogelijk om deze complicaties te behandelen. Bij de controles wordt gevraagd naar klachten die kunnen duiden op problemen. Bloedglucosewaarden tussen de 4 en 7 mmol/l, een goede bloeddruk en een goed cholesterolgehalte verminderen de kans op complicaties. Het lijkt er dus op dat je zelf een belangrijke bijdrage kunt leveren aan het voorkomen. Een gezonde leefstijl ondersteunt hierbij, net als inzicht in diabetes en jouw lichaam. Daarnaast hanteert jouw zorgverlener een protocol.

Het protocol voor deze regelmatige controle bestaat uit:

• Bloedonderzoek
• Controle van de ogen (1x per 1-2 jaar)
• Jaarlijkse voetcontrole is noodzakelijk. 

De complicaties die op langere termijn kunnen ontstaan zijn bijna allemaal terug te leiden naar schade aan de bloedvaten in ons lichaam. Het bloed is door de verhoogde bloedglucosewaarden wat dikker. Dit heeft als gevolg dan de vetten uit het bloed gemakkelijker aan de wanden van de bloedvaten blijven plakken. We noemen dit ook wel aderverkalking of arteriosclerose. Hierdoor krijgen de organen en zenuwen minder bloed en zuurstof. Ook zijn de bloedvaten niet meer in staat om de schadelijke stoffen tegen te houden waardoor ze lekken naar de zenuwen. 

Complicaties aan de bloedvaten

We verdelen de complicaties aan de bloedvaten in micro en macrovasculaire schade. Microvasculaire schade is de schade aan de kleine bloedvaten. Macrovasculaire schade is de schade aan de grotere bloedvaten. 

Micro-vasculair

Onder de microvasculaire complicaties verstaan we de:

• Oogproblemen, ook bekend als retinopathie: er ontstaan als gevolg van diabetes kleine beschadigingen in de kleine bloedvaten van het netvlies. Hierdoor gaan bloedvaatjes in de ogen lekken en kleine bloedinkjes laten zien. De ogen zullen zelf dan littekenweefsel ontwikkelen wat weer leidt tot slechtziendheid of mogelijk zelfs blindheid.
• Problemen met de nieren, ook bekend als nefropathie: ook in de nieren zitten, net als in de ogen, kleine bloedvaten. Deze bloedvaten kunnen ook beschadigen en gaan lekken. De symptomen zul je pas ervaren als een groot deel van de nieren is beschadigd.
• Problemen met de zenuwen, ook bekend als neuropathie: de bloedvaten in de zenuwen verstoort onder andere de gevoeligheid waarmee je diverse neuropathische klachten kunt ervaren. Je kunt hierbij denken aan gevoelsproblemen tot problemen met de ontlasting en seksuele storing. Dit is ook de complicatie die de oorzaak is voor mogelijke amputatie van bijvoorbeeld een teen of gehele voet. In beweging blijven kan mogelijk de neuropathie helpen voorkomen.

Macro-vasculair

Onder de macrovasculaire complicaties verstaan we de:

• Hart- en vaatziekten: hoge bloedglucosewaarden, verhoogd cholesterol en/of een hoge bloeddruk geven kleine beschadigingen in de bloedvaten. Daardoor kunnen de bloedvaten dichtslibben. Het gevolg is daardoor dat de kans op een hartinfarct of beroerte groter is.

Omdat de mogelijke complicaties van diabetes zo divers zijn, is de behandeling hiervan vaak complex. Dit wordt vooral versterkt door de stijgende leeftijd en aandoeningen die er naast bestaan. Dit laatste noemen we ook wel co-morbiditeit. Hierdoor zijn de protocollen van deze risicofactoren strikt opgesteld om daarmee de kans op complicaties mogelijk te verminderen. Zo’n protocol is gericht op roken, bloeddruk, vetstofwisseling (cholesterol) en verminderde nierfunctie.

Oorzaak ongezonde leefstijl

Diabetes type 2 is in de meeste gevallen een gevolg van een ongezonde leefstijl. Jammer genoeg zien we nog steeds dat de lange termijn complicaties vaak eerder aan het licht komen dan de diabetes type 2. Dit komt omdat het lichaam gewend raakt aan het langzaam stijgende bloedglucosewaarden. Daarom zal er, in geval van diagnose van deze bovenstaande aandoeningen waarbij nog geen diabetes bekend is, altijd worden onderzocht of iemand een verhoogde bloedglucosewaarde heeft. Door je gezonde leefstijl als medicijn te gaan invoeren ben je in staat om de diabetes type 2 beter te gaan reguleren of mogelijk zelfs te gaan ‘genezen’. Echter een gezonde leefstijl kan meestal de schade aan de bloedvaten niet meer herstellen. Toch geeft de gezonde leefstijl eigenlijk altijd een verbetering van de kwaliteit van leven in dit geval.

Lipodystrofie

Naast de genoemde complicaties is er ook nog een mogelijkheid op lipodystrofie als complicatie. Dit is een verdikking van het onderhuids vetweefsel. Dit wordt veroorzaakt door het veelvuldig inspuiten van insuline op steeds dezelfde plek. Deze verdikking worden ook wel lino’s genoemd. Deze plekken zijn niet geschikt om nog insuline te injecteren omdat de insuline opname op deze plek is verslechterd. 

Complicaties voorkomen

Ook hier geldt het welbekende spreekwoord “voorkomen is beter dan genezen”. De korte en lange termijn complicaties veroorzaken nog te vaak lastige situaties op korte en lange termijn. Dit heeft direct gevolgen op de kwaliteit en kwantiteit van leven. Gelukkig zijn we tegenwoordig in staat om dit meer en meer te voorkomen.

Kennis 

Kennis over diabetes kan jou helpen om goed voor jezelf te blijven zorgen in geval van diabetes. Vooral kennis over je lichaam, over diabetes en de mogelijke gevolgen op korte en lange termijn. Daarnaast geeft zelfcontrole of zelfmanagement je de regie over de diabetes in handen. Op deze wijze ben je ook in staat om langdurige ontregeling, die mogelijk schade kan veroorzaken,  te voorkomen. Uit de situatie bij diabetes type 2 weten we dat langdurig hoger bloedglucosewaarden schade kan veroorzaken. In geval van diabetes type 1 wordt de diagnose vaak veel eerder gesteld en is het belangrijk om langdurig hogere waardes te voorkomen. 

Leefstijl als medicijn

Zelfcontrole en zelfmanagement

Zelfcontrole en in het vervolg daarvan ook het zelfmanagement stelt je in staat om langdurige ontregeling te voorkomen. Daardoor kun je mede ervoor zorgen dat de complicaties zich minder snel aandienen. Tegenwoordig maakt men hiervoor gebruik van de nieuwste technologie en kennis vanuit wetenschappelijk onderzoek. Dit maakt het mogelijk om een persoonlijk passende zorg te gebruiken om deze genoemde complicaties zo veel als mogelijk te voorkomen of zo lang mogelijk uit te stellen. 

Bloedglucosewaarde

Leefstijl als medicijn

Zoals je al hebt kunnen lezen is de gezonde leefstijl voor mensen met diabetes een methode die jou kan helpen om jouw kwaliteit van leven te verbeteren. In geval van diabetes type 2 kun je mogelijk helemaal je medicijnen vaarwel zeggen. In geval van diabetes type 1 is het mogelijk om je insulinebehoefte te verlagen en een stabielere bloedglucosewaarde te realiseren. Beide helpen jou om de kans op complicaties drastisch te verlagen.

Steuntje in de rug!