De symptomen van diabetes

Monique Lageweg
01 mei 2023

Deze blog gaat over de symptomen van diabetes. Niet alleen de symptomen van diabetes type 1 maar ook de symptomen van de andere types diabetes. De symptomen van diabetes zijn soms lastig te herkennen. Het zijn van die symptomen die iedereen wel eens voelt. Waar je, als je er even over nadenkt, al gauw een verklaring voor kunt vinden. Zo herkenden we mijn symptomen in het begin helemaal niet direct als de symptomen van diabetes. 

De winter van 1979 zal ik nooit vergeten. Deze winter was, behalve de winter van de sneeuwstorm en het ingesneeuwd zijn, ook de winter van de diagnose van mijn diabetes.

Mijn diagnose

Op 21 januari 1979 hadden we al enkele weken in Nederland een strenge winter met veel sneeuw. Ik was op dat moment 10 jaar en zat in de 5e klas van de lagere school. Op dat moment dronk ik enorme hoeveelheden water, ik had altijd dorst. Vanwege de strenge winter stonden de kachels natuurlijk flink te branden. Daardoor schoven mijn ouders mijn vele drinken eerst op de droogte in huis door die brandende kachels. Op een gegeven moment besloten we om mijn urine even te laten controleren bij de huisarts. 

3 weken ziekenhuis

Wat een schrik toen bleek dat het suikergehalte in mijn urine heel hoog was. Direct werd er een afspraak met de kinderarts in het ziekenhuis gemaakt. Daar werd bloed geprikt en vertelde de dokter dat ik jeugddiabetes had en ik moest direct in het ziekenhuis blijven. Drie weken heb ik daar gelegen. Vlak voor de sneeuwstorm alles bij ons in de provincie lam legde mocht ik weer naar huis. Ik had geleerd hoe ik iedere dag een injectie met insuline bij mezelf moest toedienen. Ook moest ik laten zien dat ik kon uitrekenen hoeveel ml ik moest spuiten. De spuiten waren toen nog niet met een dosering in eenheden, dus moest ik uitrekenen hoeveel ml de benodigde eenheden waren.

Ouderdomsdiabetes

Diabetes was in die tijd vooral een ziekte voor de oudere mensen, type 1 diabetes kwam en komt veel minder voor dan diabetes type 2. Men noemde in die tijd type 2 diabetes “ouderdomsdiabetes”. Nu weten we dat het vooral de leefstijl is die hierbij een rol speelt. Ook komt deze vorm van diabetes inmiddels ook bij jongeren met morbide obesitas voor. 

Jeugddiabetes

Type 1 diabetes noemde men ook wel “jeugd” of “juveniele” diabetes. Omdat men dacht dat dit eigenlijk alleen op jonge leeftijd werd ontdekt. We weten nu dat het type LADA diabetes ook een vorm van type 1 diabetes is. Deze vorm ontstaat door de aanmaak van antistoffen tegen de insuline producerende cellen.

Wat is diabetes?

Als je goede kennis hebt over diabetes ben je in staat om veel beter zelfmanagement toe te passen op jouw leven met diabetes. Daarom beschrijf ik hieronder eerst de basiskennis over diabetes.

Uit balans

Diabetes mellitus is een medische term in het Latijn en het betekent honingzoete doorstroming. In de volksmond werd het eigenlijk altijd "suikerziekte" genoemd. Dit kwam voort uit het feit dat je vroeger helemaal geen suiker meer mocht gebruiken als je diabetes had. Tegenwoordig weten we dat alle koolhydraten zorgen voor een verhoging van de bloedglucose waarde en niet alleen de suiker. Omdat het met deze naam ook lijkt dat te veel suiker zorgt voor suikerziekte, kiezen we er voor om de medische term diabetes te gebruiken. 

Chronisch

Diabetes is een chronische aandoening waarbij de alvleesklier geen of onvoldoende insuline maakt. Hierdoor wordt het glucosegehalte in het bloed te hoog. Te veel glucose in je bloed noemen we ook wel een hoge "bloedglucose" of “bloedglucosewaarde". Op dat moment is er dus geen balans tussen de glucose en insuline in het bloed.


Insuline

Normaal gesproken reguleert het lichaam de bloedglucose. Insuline is het hormoon dat het lichaam hiervoor gebruikt. Insuline zorgt ervoor dat cellen genoeg suiker uit het bloed halen. Bijvoorbeeld als je koolhydraten eet of drinkt, zoals brood, pasta, jam, koek of limonade. Deze insuline wordt aangemaakt in de β-cellen van de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier. Als je bloedglucose waarde in je bloed te hoog is, zorgt de insuline er voor dat deze glucose uit het bloed wordt gehaald en wordt opgenomen in de cellen als brandstof. In het geval van diabetes kunnen er twee dingen aan de hand zijn. Als eerste kan het zijn dat het lichaam geen insuline meer aanmaakt. Als tweede kan het zijn dat de insuline die het lichaam aanmaakt niet voldoende werkzaam is.

Types diabetes

Zoals we net al zagen bestaan er diverse types diabetes mellitus. We onderscheiden de vaakst voorkomende types van diabetes.


TYPE 1


Diabetes type 1

Bij deze vorm van diabetes maakt je lichaam zelf helemaal geen insuline meer aan. Er is dan sprake van een auto-immuunaandoening. Daardoor valt het afweersysteem (door nog onbekende oorzaak) jouw eigen lichaam aan. De β-cellen (bètacellen) in de eilandjes van Langerhans verstoppen zich en doen alsof ze stuk zijn. Jouw lichaam stopt dan met het aanmaken van Insuline. Dit is het hormoon dat je bloedglucose regelt. Omdat er geen insuline meer beschikbaar is om de glucose in het bloed naar de cellen te brengen voor brandstof stijgt de bloedglucosewaarde. Vaak begint diabetes type 1 op jongere leeftijd.

TYPE 2

Diabetes type 2

Diabetes wordt in de volksmond ook wel suikerziekte genoemd. Immers er zit te veel suiker (glucose) in het bloed. Deze hogere bloedglucosewaarde ontstaat doordat het lichaam resistent is voor de insuline die het lichaam aanmaakt. Bij diabetes type 2 komt dit doordat cellen in het lichaam niet goed reageren op insuline. De insulineresistentie is meestal als gevolg van een ongezonde leefstijl. De hogere bloedglucosewaarde is slecht voor het lichaam. Als dit te lang duurt ontstaat er schade aan de ogen, het hart, de nieren of de zenuwuiteinden.

ZWANGERSCHAPSDIABETES

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes is een tijdelijke vorm, die zoals de naam het al aangeeft, alleen speelt tijdens de zwangerschap. Het lichaam reageert minder goed op de insuline die het lichaam aanmaakt. Het lichaam maakt in de zwangerschap meer insuline aan om de bloedglucosewaarde op pijl te houden. Bij zwangerschapsdiabetes is er onvoldoende insuline beschikbaar om de bloedglucosewaarde te normaliseren. Normaal gesproken is deze vorm van diabetes weer voorbij als de zwangerschap over is. Dit is een tijdelijke vorm van diabetes die sommige vrouwen ontwikkelen tijdens de zwangerschap. Wel zien we dat vooral op latere leeftijd de diabetes als type 2 weer terug komt als de vrouw in gewicht aankomt of meer resistent wordt als gevolg van een ongezonde leefstijl. Ook bij de baby is op latere leeftijd een hogere kans op diabetes type 2. Voor deze mensen is een gezonde leefstijl de manier om diabetes type 2 op latere leeftijd te voorkomen.
TYPE 3C

Diabetes type 3c

Diabetes type 3c is een variant van diabetes die veel minder bekend is en ook veel minder vaak voorkomt dan type 2. Deze vorm van diabetes ontstaat doordat de alvleesklier door omstandigheden beschadigd raakt door een ontsteking of een operatie. In dit geval is er sprake van diabetes type 3c. Een andere benaming voor dit type diabetes is ook wel alvleesklier diabetes. 

LADA

LADA

Diabetes LADA is een langzame vorm van diabetes type 1. LADA staat voor Latent Auto-immune Diabetes in Adults. Het lichaam stopt, net als bij type 1, met het aanmaken van de insuline. Dit gaat alleen veel minder snel dan bij de gewone type 1 diabetes. Daardoor krijgt LADA in eerste instantie vaak de diagnose diabetes type 2. Immers de bloedglucosewaarde is niet zo hoog als bij de diabetes type 1. Ook ontstaat LADA vaak op oudere leeftijd net als type 2 diabetes. Naar schatting heeft 15 procent van alle mensen die met type 2 zijn gediagnosticeerd diabetes LADA.

MODY

MODY

In tegenstelling tot LADA begint diabetes MODY meestal voor het 25e levensjaar. Daardoor is de diagnose diabetes type 1 gauw gesteld. Het verschil is echter dat nu de beginsymptomen vaak mild zijn met licht verhoogde bloedglucoseraardes en weinig tot geen andere symptomen. MODY staat voor Maturity-Onset Diabetes of the Young. Op dit moment is bekend dat er diabetes MODY ook is onder te verdelen in types. MODY 1, 2, 3 en 5 zijn op dit moment bekend. Diabetes MODY is een geheel ander type diabetes dan diabetes type 1 en diabetes type 2. Omdat het een specifieke behandeling nodig heeft is een vroege diagnose erg belangrijk.

Oorzaak diabetes

De oorzaak van diabetes is per type verschillend. Daarom beschrijf ik hieronder de oorzaak per type uitgewerkt.

Type 1

Er is nog veel onduidelijk over de oorzaak van diabetes type 1. Dit heeft volgens mij te maken met de drijfveren voor onderzoek. De farmaceutische industrieën, zij die het geld beschikbaar stellen voor onderzoek, zijn gericht op symptoombestrijding waar ze veel geld mee kunnen terugverdienen. Zij zijn financieel niet gebaat bij onderzoek naar en genezing waardoor na genezing hun inkomstenstroom zal stagneren. 

Het onderzoek, naar het genezen of voorkomen van een aandoening als diabetes, kost veel geld en levert in eerste instantie voor de farmaceutische industrie helemaal niets op. Dat het op langere termijn onze hele zorg enorme geld-, en tijdswinst oplevert wordt hierbij vergeten. 

Er is wel wat onderzoek maar verhoudingsgewijs niet zo veel. Inmiddels is bekend dat er een aantal factoren zijn die een rol spelen. Dit heeft te maken met erfelijkheid, voedselintolerantie en bijvoorbeeld infecties zoals de bof of rode hond. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat vroege levensstress (ELS of ACE), nog tijdens de zwangerschap of op zeer jonge leeftijd, ook zorgt voor hoge cortisol levels die het risico op chronische klachten op latere leeftijd zonder twijfel verhogen.

Type 2

Inmiddels weten we al veel meer over de oorzaak van diabetes type 2. Ongezonde leefstijl, erfelijkheid, afkomst en overgewicht spelen een zeer belangrijke rol bij het ontstaan van dit type diabetes. Vaak ontstaat diabetes type 2 bij mensen die ouder zijn dan 40 jaar. Als het bij jongere mensen ontstaat is er eigenlijk altijd sprake van morbide obesitas (overgewicht). De afkomst speelt vooral een rol in de Surinaams-Hindoestaanse, de Marokkaanse en Turkse bevolkingsgroepen. 

Insulineresistentie

Voorafgaande aan de diagnose diabetes type 2 kun je al meerdere jaren een resistentie tegen de eigen geproduceerde insuline vast stellen. Echter geeft deze insulineresistentie vaak vage klachten die overal bij kunnen horen en waar men zelf weinig aandacht aan schenkt. 

Type 3c

Diabetes type 3c is een type dat nog niet zo bekend is. Zelfs niet bij jouw zorgverlener. Vaak wordt ook hier het label type 1 of 2 opgeplakt. Diabetes type 3c kan ontstaan na een operatie aan de  alvleesklier, alvleesklierkanker of pancreatitis (alvleesklierontsteking). Hierbij ontstaat een beschadiging van de alvleesklier. Door deze beschadiging werken de insulineproducerende cellen niet meer optimaal of ze gaan helemaal weg. Daardoor ontstaat diabetes type 3c.

Type LADA

Bij diabetes type LADA valt het eigen afweersysteem de insuline-producerende cellen aan. Hierdoor is net als bij diabetes type 1 het gevolg dat deze cellen zich als het ware gaan verstoppen voor het afweersysteem.  Op dit moment is nog onvoldoende bekend wat de eigenlijke oorzaak is. Wel is duidelijk dat er een aanleg in de basis om diabetes type 1 te ontwikkelen aanwezig moet zijn. Ook is bekend dat het afweersysteem uit balans is waardoor het lichaam de insuline-producerende cellen aanvalt net als bij diabetes type 2.
15 types MODY

Type MODY

Van diabetes type MODY zijn op dit moment 15 types bekend. In alle gevallen weten we dat er in de baarmoeder iets is misgegaan bij de aanleg van de alvleesklier. De erfelijke factor speelt bij dit type diabetes dus een veel grotere rol.

Symptomen van diabetes

De symptomen van diabetes zijn symptomen die lijken op andere klachten waar we allemaal wel eens last van hebben. In een vroeg stadium de symptomen herkennen en erkennen is belangrijk om blijvende schade te voorkomen. Omdat in het ontstaan van de diverse types diabetes een groot verschil zit, kom je ook in de symptomen, zeker in het begin, verschillen tegen. Daarom lees je hier de verschillende symptomen per type 1 en 2. De symptomen van de andere types diabetes (zwangerschapsdiabetes, LADA en MODY) lijken het meest op het ontstaan van diabetes type 2. 

Hoge bloedglucosewaarde

Algemeen is het symptoom van diabetes een verhoogde bloedglucosewaarde. Die constateer je pas op het moment dat je een bloedglucose gaat prikken. Vooral bij zwangerschapsdiabetes wordt tegenwoordig sneller dan vroeger de diagnose gesteld omdat bij verhoogd risico op zwangerschapsdiabetes de verloskundigen hier een bloedglucosewaarde zullen (laten) prikken. 

De symptomen van diabetes zijn:

Diabetes type 1

De meest voorkomende symptomen van diabetes type 1 zijn

  • Droge mond en veel drinken (altijd dorst)
  • Vaak en veel plassen
  • Meerdere keren per nacht eruit om te plassen (bij kinderen kan dit uiteindelijk ook resulteren in bedplassen)
  • Uitgedroogd zijn ondanks het vele drinken
  • Afvallen ondanks goeie eetlust
  • Verlies van energie en enorm vermoeid
  • Slechte adem of adem die naar aceton ruikt en urine die anders gaat ruiken

Verdere symptomen die later in de acute fase kunnen ontstaan zijn: misselijk en/of overgeven, buikpijn, toename eetlust, verandering in gedrag/stemming, snellere koorts, hoofdpijn, urineweginfecties, oogontsteking en/of wazig zien, uiteindelijk kan er een diabetische keto-acidose ontstaan waarbij een coma voorkomt. Dit laatste kan dodelijk zijn.

De symptomen van een diabetische keto-acidose zijn van levensbelang om te herkennen en direct hulp in te roepen. Mocht je deze herkennen roep dan direct een arts of ambulance erbij. Daarom benoem ik ze hier nog even apart:

Diabetes type 2

 De symptomen van diabetes type 2 kunnen lastig te herkennen zijn. Het zijn de symptomen die iedereen wel eens heeft, zoals vermoeid of futloos zijn. De symptomen van bijvoorbeeld veel dorst, last van een droge mond en veel plassen ontstaan veel minder snel omdat de bloedglucosewaarde veel langzamer stijgt en daardoor de vochtbalans minder snel verstoord. Het lichaam raakt langzamerhand gewend aan de steeds hoger wordende bloedglucoseraardes waardoor de symptomen vaak niet worden herkend.

Latere diagnose

Vaak wordt de diagnose type 2 pas na een aantal jaar gesteld. Als er bijvoorbeeld sprake is van steeds terugkerende urineweginfectie of slecht genezende wondjes zal de huisarts meestal kiezen voor het prikken van een bloedglucosewaarde. Diabetes kan hier namelijk de oorzaak van zijn. Soms wordt er pas een diagnose gesteld als er blijvende schade is opgetreden. Er is dan bijvoorbeeld sprake van een hartaanval, uitval van zenuwen, een netvlies-beschadiging of slechter werkende nieren. Dit zijn de gevolgen van een langere periode van hogere bloedglucoseraardes die niet zijn behandeld. We noemen dit ook wel diabetische complicaties. 

 Symptomen van complicaties

 Als de diagnose diabetes niet wordt gesteld kunnen de diabetische complicaties ontstaan. Als deze complicaties ontstaan wordt vaak ook de bloedglucosewaarde geprikt om uit te sluiten dat er sprake is van diabetes. Je kunt hierbij denken aan:

Vaatafwijkingen

In geval van diabetes kunnen er uiteindelijk bloedafwijkingen ontstaan. Dit gebeurt omdat de wanden van de slagaders langzaam verdikt. Ook versnelt diabetes het proces van aderverkalking. Waardoor de bloedvaten vernauwen. Hierdoor raakt de doorbloeding van weefsels en organen belemmerd. Afhankelijk van waar dit plaats vindt is is de mate van klachten. Door alert te zijn kunnen de complicaties worden gestopt, beperkt of zelfs verder voorkomen. Deze vaatafwijkingen kunnen ontstaan in de nieren, de ogen, het hart en bloedvaten en de hersenen.

Voetafwijking als gevolg van zenuwbeschadiging

Diabetes kan beschadiging van zenuwen veroorzaken, de doorbloeding verminderen en gewrichten minder beweeglijk worden. Hierdoor loop je meer kans op een voetprobleem. Daarnaast heeft het invloed op het genezingsproces. Door de beschadigde zenuwen merk je de pijn en mogelijke wond (te) laat op. De verminderde doorbloeding zorgt daarnaast voor een langzamere wondgenezing. De diabetische voet is de verzamelnaam voor deze complicatie. Hieronder vallen een niet genezende wond, overgevoelige voeten, gevoelsverlies, voetvervorming, overmatige eeltvorming en etalagebenen.

Onderzoek

Als er vermoeden van diabetes is of men zeker wil weten dat diabetes niet de oorzaak is van de klachten zal er een (liefst nuchtere) bloedglucosewaarde worden geprikt. De volgende waardes geven de volgende diagnose:
  • Lager dan 6.1 mmol/l dan is er geen sprake van diabetes
  • Tussen de 6.1 en 6.9 mmol/l betekent een voorstadium van diabetes, er is sprake van insulineresistentie.
  • Boven 6,9 mmol/l dan zal de diagnose diabetes worden gesteld.
Type 1

Bij type 1 diabetes zal de bloedglucosewaarde al direct een hogere waarde aangeven. Dit komt omdat er geen of weinig insuline meer beschikbaar is om de bloedglucose naar de cellen te transporteren. De waarde kan soms zelfs onmeetbaar hoog zijn. De bloedglucose-meter geeft dan high aan. De huisarts zal je altijd direct doorsturen naar de internist in het ziekenhuis.

Type 2

Bij type 2 diabetes zijn de symptomen wat lastiger te herkennen. In een vroeg stadium zijn de waardes vaak nog helemaal net zo hoog. Mochten de klachten al veel langer spelen of is er inmiddels een complicatie geconstateerd dan kunnen de bloedglucosewaarden ook veel meer verhoogd zijn. De huisarts zal dan starten met een protocol van behandeling. Type 2 wordt pas officieel gediagnosticeerd op het moment dat er 2 maal een nuchtere waarde boven 7.o mmol/l is geprikt.

Behandeling

In de zorg hebben de zorgverleners diverse protocollen afgesproken om te hanteren in het geval van diabetes.

Behandeling type 1

Diabetes type 1 bestaat uit toediening van insuline via injectie of via insulinepomp. Er zijn diverse soorten insuline, dit is afhankelijk van het type behandeling waar voor wordt gekozen. De insuline is van levensbelang. Zonder insuline is het lichaam niet in staat om te blijven functioneren. Het is belangrijk dat er altijd een basale hoeveelheid insuline in het lichaam aanwezig is. Dus ook in de nacht heeft het lichaam insuline nodig. 

Dosering

De insulinedosering is afhankelijk van meerdere factoren die voor iedereen anders zijn. Je houdt hier rekening met lichamelijke activiteit, de factor stress, hoeveel koolhydraten er worden gegeten en bijvoorbeeld ziekte. Jouw dosering bepaal je op basis van de bloedglucosewaarde op dat moment. Gezond eten en regelmatig beweging zal er voor zorgen dat jouw insulinedosering anders kan zijn dan als je minder gezond eet en leeft.

Dieet

Waar je vroeger een zeer streng dieet moest gebruiken is tegenwoordig een misverstand dat dit nu nog zo is. Gezonde voeding is essentieel voor ieder mens en zeker ook voor mensen met diabetes type 1. Gezonde voedingsproducten zoals verse groenten en fruit, zijn belangrijk om in het dagelijkse voedingspatroon op te nemen. Variatie en niet te veel snelle koolhydraten geven een stabielere bloedglucose waarde. Speciale dieetproducten zijn beslist niet nodig en bevatten vaak zelfs zeer ongezonde toevoegingen zoals zoetstoffen.

Hypoglycaemie

Als je insuline gebruikt om de bloedglucosewaarde onder controle te houden, liefst tussen 4 en 10 mmol/l  is het belangrijk om te weten dat er een risico is op een te laag bloedglucosewaarde. Als er sprake is van wat te veel insuline in het lichaam als gevolg van te veel gespoten insuline, te weinig gegeten of juist te veel lichaamsbeweging dan loop je het risico dat de bloedglucosewaarde onder de 4 mmol/l gaat. Er is dan sprake van een hypoglycaemie kortweg ook wel hypo genoemd. Het is dan belangrijk om direct te handelen. Samen met je zorgverleners bespreek je wat je doet op dat moment. Er zijn diverse oplossingen om voor te kiezen. Kies samen met jouw zorgverleners wat het beste bij jou past. 

Gezonde leefstijl

In geval van diabetes type 1 geeft een gezonde leefstijl een lager insulinegebruik en betere bloedglucosewaarden. Hogere insulinewaardes in het lichaam geeft niet altijd maar voordelen. Zo zorgt een hoge insulinewaarde er bijvoorbeeld voor dat je vet vasthoudt. Ook reageer je steeds slechter op de aanwezige insuline. De insuline die je toedient werkt steeds minder goed. 

Insulineresistentie

Ook bij type 1 kan er dus sprake zijn van een insulineresistentie (ook de voorloper van diabetes type 2). De gezonde leefstijl zorgt voor een verbetering van de insulineresistentie waardoor je de insulinedosering vaak kunt verlagen. Zo genees je met een gezonde leefstijl ook jouw lijf van insulineresistentie.

Behandeling type 2

Diabetes type 2 ontstaat na een langere periode van insulineresistentie. Overgewicht en te weinig lichaamsbeweging een belangrijke rol spelen in het ontstaan en de progressie van diabetes mellitus type 2. Daarom vormt een gezonde leefstijl de basis van de behandeling van diabetes type 2 en de voorloper insulineresistentie. Deze stap kan al zorgen voor:

  • De bloedglucosewaarde daalt
  • Gewichtsverlies 
  • Fitter gevoel
  • Bloeddruk daling
  • Verminderde kans op hart en vaatziekten, zoals een hartaanval of een beroerte.
  • Gezonde waardes zorgen voor uitstel/voorkomen van medicijngebruik. 

Wil jij weten hoe je met een gezonde leefstijl de regie over jouw leven met diabetes (en deze symptomen) weer in handen neemt? Maak hier dan nu een afspraak voor een gratis kennismaking!