Adrenaline en Cortisol

Adrenaline en cortisol

Het stresssysteem van de mens werkt op twee belangrijke hormonen: adrenaline(*) en cortisol. De adrenaline werkt op de korte termijn, terwijl cortisol als reactie hierop een grote impuls heeft en op de lange termijn werkt.

Reëel of Irreëel

Het is belangrijk om te beseffen dat ons stresssysteem ook kan worden geactiveerd als je hersenen gevaar of bedreiging waarnemen. Dit kan reëel of irreëel gevaar of dreiging zijn. In de eerste fase veroorzaakt dit gevaar of dreiging de afgifte van adrenaline in de bloedbaan om het lichaam voor te bereiden op actie. Als gevolg hiervan klopt ons hart sneller, begin je te zweten, wordt jouw adem oppervlakkiger en worden jouw zintuigen scherper. Dit is de zogenaamde vecht- of vluchtreactie op de stressor-gebeurtenis.

Moderne tijd

Tijdens het grootste deel van onze evolutie was deze vecht- of vluchtreactie behoorlijk adequaat. Toen waren deze gebeurtenissen vrij specifiek en meestal op korte termijn. Immers je moest ontsnappen aan een leeuw, een rivaliserende bende wegjagen of werd geconfronteerd met de brutale adolescent die je partner probeert na te jagen.

Chronische stress

In de moderne samenleving hebben we juist te maken met problemen met chronische stress. We kunnen niet gemakkelijk aan deze stressor ontsnappen. In deze tijd hebben we te maken met hoge werkdruk, een aanmatigende baas, drukke steden of files. We worden volledig in beslag genomen door de (sociale) media, op ieder scherm(pje) dat je maar kunt vinden, waar we ons haast niet van los kunnen maken. Bovendien zijn wij in wezen nog steeds primaten, hoe hard we ook proberen onszelf wijs te maken dat we enige schijn van beschaving in ons hebben. Deze situatie maakt dat factoren zoals sociale status ook een belangrijke rol spelen als bron van stress. Denk daarbij maar eens aan de status op sociale media.

Evolutie

Bovendien heeft de oermens het vermogen ontwikkeld om het lichaam te belasten in afwachting van een mogelijk gevaar. Nogmaals, dit was een voordelige aanpassing in de context waarin het evolueerde, maar niets dan problemen voor de moderne mens.

Aanpassing

Als je gestrest bent, bereidt het lichaam zich voor door ervoor te zorgen dat er direct voldoende suiker of energie beschikbaar is. Insulineniveaus dalen, glucagon en epinefrine (adrenaline) niveaus stijgen en meer glucose komt vrij uit de lever. Tegelijkertijd stijgen de groeihormoon- en cortisolspiegels, waardoor lichaamsweefsels (spieren en vet) minder gevoelig zijn voor insuline. Als gevolg hiervan is er meer glucose beschikbaar in de bloedbaan.

Vicieuze cirkel

Bij diabetes zijn lage bloedsuikerspiegel door teveel medicatie of insuline een veel voorkomende oorzaak van stress. De hormonale reactie op een lage bloedsuikerspiegel omvat een snelle afgifte van adrenaline en glucagon, gevolgd door een langzamere afgifte van cortisol en groeihormoon. Deze hormonale reacties op de lage bloedsuikerspiegel kunnen 6-8 uur duren - gedurende die tijd kan de bloedsuikerspiegel moeilijk te controleren zijn. De verschijnselen van een lage bloedsuiker gevolgd door een hoge bloedsuiker worden een "rebound" of "Somogyi" reactie genoemd. Het veroorzaakt de grote piek na een diep dal.

(*Adrenaline is ook bekend als epinefrine in Noord-Amerika. Om precies te zijn, worden de termen noradrenaline en norepinefrine gebruikt om specifiek te verwijzen naar de neurotransmitter in tegenstelling tot het hormoon, omdat ze verschillende moleculen zijn. Bovendien zijn er veel andere neurotransmitters bij betrokken. De puristen excuseren mijn exclusieve gebruik van het woord adrenaline in de hele tekst).